De gemeente handhaaft met name bij strijd met het bestemmingsplan. Onder omstandigheden is er echter geen strijd met het bestemmingsplan, ondanks dat op het eerste oog wel zo lijkt. Zo kan het zijn dat het gebruik is toegestaan op grond van het overgangsrecht bij het bestemmingsplan of vanwege een impliciete vrijstelling in een omgevingsvergunning.

Belangrijk is om te weten dat de overtreding niet met het betalen van de dwangsommen uit een last onder dwangsom kan worden afgekocht. De gemeente kan opnieuw voor dezelfde overtreding een last onder dwangsom opleggen, veelal met hogere dwangsommen. Ook kan de gemeente op een gegeven moment overgaan tot het opleggen van een last onder bestuursdwang. Dan verwijdert de gemeente bijvoorbeeld zelf op uw kosten een illegaal bouwwerk.

De Raad van State heeft in een uitspraak van 29 mei 2019 geoordeeld dat eerder op toezeggingen van een ambtenaar mag worden vertrouwd. Als de gemeente die toezeggingen niet wil nakomen, dan moet de gemeente mogelijk een schadevergoeding betalen.

Voordat de gemeente handhaaft, krijgt u eerst een vooraankondiging van die handhaving met de mogelijkheid om binnen twee weken te reageren. Dat is het moment om direct te reageren en een gesprek met de gemeente aan te vragen. Voordat de ‘handhavings’-trein is gaan rijden, kunt u mogelijk nog een deal met de gemeente sluiten. Vaak loont het om dan al een advocaat in te schakelen. Al is het maar om te weten wat uw rechten zijn en hoe u ervoor staat.